Η αποτίμηση της επίσκεψης Ερντογάν στην Αθήνα. Το παρασκήνιο και τα επόμενα βήματα

Σε νέα πιο ήρεμη ρότα φαίνεται να μπαίνουν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά τη χθεσινή επίσκεψη του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα.

«Ελλάδα και Τουρκία έδειξαν διάθεση συνεννόησης και χωρίς να κάνουν “εκπτώσεις” στις κόκκινες γραμμές τους, συνειδητοποίησαν το χρέος τους να βάλουν στην άκρη τις μεγάλες διαφορές τους και να αναζητήσουν εκείνα που ενώνουν τις δυο χώρες», δήλωνε κυβερνητικός αξιωματούχος λίγο μετά την απογείωση του προεδρικού αεροσκάφους, που μετέφερε τον Ερντογάν πίσω στην Άγκυρα.

Προχωρώντας σε έναν πρώτο απολογισμό της επίσκεψης του τούρκου προέδρου και όλων όσων αποφασίστηκαν, από την υπογραφή των διμερών συμφωνιών έως την εξαιρετικά σημαντική Διακήρυξη Φιλίας και Καλής Γειτονίας, η ικανοποίηση ήταν εμφανής.

 Όπως τόνιζαν, αυτό που διέγνωσαν ήταν μια γνήσια διάθεση και των δυο πλευρών να προχωρήσουν στις σχέσεις τους, να σταθεροποιήσουν τους δεσμούς τους και, όταν θα ωριμάσουν οι συνθήκες, να κάνουν το επόμενο βήμα.

Η Αθήνα ξεκαθαρίζει ότι η μεγάλη και μόνη διαφορά είναι ο καθορισμός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και της υφαλοκρηπίδας και υπογραμμίζεται ότι θα περάσει καιρός και θα χρειαστεί κόπος έως ότου ωριμάσουν οι συνθήκες, για να ξεκινήσει η συζήτηση για το θέμα αυτό.

Στην κυβέρνηση θεωρούν ότι στη συνάντηση των Αθηνών μπήκαν τα θεμέλια, έτσι ώστε να μην υπάρξουν πισωγυρίσματα αλλά και για να μην μείνει τίποτα από όσα συνομολογήθηκαν στα χαρτιά. Τονίζουν βέβαια με νόημα ότι αυτό εξαρτάται και από τις δυο πλευρές.

Ειδικά όσον αφορά στη Διακήρυξη Φιλίας και Καλής Γειτονίας των Αθηνών θεωρούν ότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερα σημαντικό κείμενο, καθώς είναι η πρώτη φορά μετά από 100 χρόνια που Ελλάδα και Τουρκία – με τις υπογραφές του Πρωθυπουργού της Ελλάδας και του Προέδρου της Τουρκίας – δεσμεύονται σε σχέσεις φιλίας και καλής γειτονίας και σε «ήρεμα νερά».

   
Η αιχμή Μητσοτάκη για τη μειονότητα
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στο τέλος των κοινών δηλώσεων με τον Ταγίπ Ερντογάν, πήρε ξανά τον λόγο και απάντησε στην αναφορά του τούρκου προέδρου περί «τουρκικής μειονότητας», λέγοντας πως ο προσδιορισμός της ιδιότητας (μουσουλμανική μειονότητα) καθορίζεται από την ίδια τη Συνθήκη της Λωζάννης.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις δηλώσεις του είπε: «Ευχή μας είναι να επιλύσουμε τα κοινά προβλήματα. Η τουρκική μειονότητα στην Ελλάδα και η ρωμαίικη κοινότητα στην Τουρκία είναι δομικά στοιχεία του ανθρώπινου και πολιτιστικού μας πλούτου». Μετά την τοποθέτηση του προέδρου της Τουρκίας ο πρωθυπουργός δήλωσε: «Αφού εκφράσω για ακόμα μια φορά την ικανοποίησή μου για την υπογραφή αυτού του σημαντικού Συμφώνου Φιλίας και Συνεργασίας, επιτρέψτε μου ένα σχόλιο μόνο για τα ζητήματα των μειονοτήτων. Ξέρετε, για εμάς και για εμένα προσωπικά, η Θράκη αποτελεί ένα παράδειγμα αρμονικής συνύπαρξης χριστιανών και μουσουλμάνων και οι μουσουλμάνοι συμπολίτες μας έχουν -και αγωνιζόμαστε πάντα να διασφαλίζουμε στην πράξη- ίσες ευκαιρίες. Σε αυτή την κατεύθυνση αγωνιζόμαστε. Ο προσδιορισμός της ιδιότητας της μειονότητας ως μουσουλμανικής καθορίζεται από την ίδια τη Συνθήκη της Λωζάνης.

Χρέος δικό μας είναι αυτό το κλίμα της αρμονικής συνύπαρξης, είναι χρέος της ελληνικής έννομης τάξης, να το διασφαλίσουμε και να το ενισχύσουμε. Και θέλω να σας διαβεβαιώσω, και να διαβεβαιώσω βέβαια όλους τους μουσουλμάνους συμπολίτες μας, ότι προς αυτή την κατεύθυνση η Ελληνική Κυβέρνηση θα εξακολουθεί να δουλεύει νυχθημερόν».

Ο πρόεδρος της Τουρκίας δεν ανταπάντησε στο σχόλιο του πρωθυπουργού και η κοινή συνέντευξη Τύπου ολοκληρώθηκε με χειροκροτήματα και με μια θερμή χειραψία Μητσοτάκη-Ερντογάν.

   
Το παρασκήνιο
Από τα πρώτα, πάντως, λεπτά που ο τούρκος πρόεδρος έφτασε στην Αθήνα και πέρασε το κατώφλι του Προεδρικού Μεγάρου έδειξε τις προθέσεις του. Ο διάλογος με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας άφησε μια πρώτη καλή γεύση και η φράση ότι θέλει να βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο θεωρήθηκε προάγγελος για τη συνέχεια.

Όπως τόνιζαν κυβερνητικές πηγές το γεγονός ότι το τετ α τετ που ακολούθησε με τον Κυριάκο Μητσοτάκη διήρκεσε 45 λεπτά επιπλέον της προκαθορισμένης συνάντησης αλλά και οι δηλώσεις που ακολούθησαν έστειλαν το μήνυμα ότι το επόμενο βήμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μπορεί να είναι η προσέγγιση ακόμα και για τις πιο σοβαρές και για δεκαετίες άλυτες διαφορές ανάμεσα στις δυο χώρες.

Αυτό που επίσης σχολίαζαν ήταν το γεγονός ότι αρκετές φορές ο Ταγίπ Ερντογάν χρησιμοποίησε τον όρο «αδέρφια» για Έλληνες και Τούρκους προσθέτοντας ότι «δεν υπάρχει πρόβλημα τόσο μεγάλο μεταξύ μας που δεν μπορεί να λυθεί».

Τα επόμενα ραντεβού
Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να διατηρηθεί ο δίαυλος επικοινωνίας και με μεγαλύτερη μάλιστα συχνότητα.

Τον Φεβρουάριο του 2024, αναμένεται να συναντηθούν οι υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας, της Ελλάδας και Τουρκίας, στο πλαίσιο των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και θα ακολουθήσει τον Απρίλιο, η επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Τουρκία.

Τον Ιούλιο Μητσοτάκης και Ερντογάν θα συναντηθούν ξανά στην Ουάσιγκτον, στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ.

Οι συμφωνίες που ξεχώρισαν
15 συμφωνίες, μνημόνια και διακηρύξεις βρέθηκαν στο επίκεντρο των συναντήσεων που είχαν δώδεκα Έλληνες και Τούρκοι υπουργοί στο πλαίσιο του 5ου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας.

Επιπλέον, η Ελλάδα ζήτησε και εξασφάλισε το πράσινο φως από την ΕΕ για χορήγηση βίζας σε Τούρκους πολίτες και τις οικογένειές τους, ώστε να διευκολυνθούν οι επισκέψεις τους σε 10 ελληνικά νησιά (Καστελλόριζο, Ρόδος, Σύμη, Κως, Κάλυμνος, Λέρος, Σάμος, Χίος, Λέσβος, Λήμνος) για 7 μέρες το χρόνο.

Σε ότι αφορά στο Μεταναστευτικό αποφασίστηκε 24ωρη επαφή ανάμεσα στο ελληνικό Λιμενικό και την Τουρκική ακτοφυλακή, ώστε κάθε φορά να αποφασίζεται η άμεση παρέμβαση, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο.

«Δουλέψαμε για αρκετό καιρό τη θετική ατζέντα»
«Δουλέψαμε για αρκετό καιρό τη θετική ατζέντα. Ξεκίνησε το ‘20 – ‘21 όταν είχαμε μια δύσκολη περίοδο με την Τουρκία. (…) Φτάσαμε στην χθεσινή ημέρα όπου παρουσία των δύο ηγετών, υπογράψαμε 15 συμφωνίες», είπε, μιλώντας στο MEGA, ο υφυπουργός Εξωτερικών, Κώστας Φραγκογιάννης.

«Εγώ ασχολούμαι στο ΥΠΕΞ με το κομμάτι της οικονομικής διπλωματίας και εξωστρέφειας, άρα λοιπόν με ενδιαφέρουν οι διμερής και πολυμερείς σχέσεις της χώρας με τρίτες χώρες, η προσέλκυση ξένων επενδύσεων και οι εμπορικοί δεσμοί τους οποίους έχουμε και τα οικονομικά θέματα που αφορούν αυτούς τους δεσμούς. Υπό αυτήν την έννοια ασχολούμαι με τα θέματα χαμηλής πολιτικής, δηλαδή τα θέματα που πρέπει να λυθούν αλλά ταυτόχρονα στην περίπτωση της Τουρκίας και της θετικής ατζέντας, δημιουργούν και ένα κλίμα το οποίο δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να ανθίσει η διπλωματία των εθνικών και σοβαρών θεμάτων».

Ο κ. Φραγκογιάννης αναφέρθηκε στις συμφωνίες που υπεγράφησαν, όπως αυτές που αφορούν τους νέους και τη γέφυρα στον Έβρο, αλλά και την 7ημερη βίζα για τα ελληνικά νησιά.

«Είναι μόνο για τα 10 νησιά αυτά και είναι μόνο για Τούρκους πολίτες οι οποίοι θέλουν να έρθουν για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Είναι μια κίνηση την οποία κάναμε απέναντι στους Τούρκους οι οποίοι το ήθελαν αλλά και οι κάτοικοι και επαγγελματίες των νησιών μας το ήθελαν. Το κάναμε με έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής».

Για την Αγιά Σοφιά
Αναφερόμενος στο θέμα της Αγιάς Σοφιάς το οποίο δεν ανέκυψε στη συνάντηση των δύο ηγετών, υπογράμμισε:

«Υπάρχουν θέματα πολιτισμού τα οποία μας αφορούν. Δεν το πιάνουμε αυτό το θέμα (σ.σ. της Αγιάς Σοφιάς) γιατί επιδιώκουμε στη θετική ατζέντα να ακουμπάμε εκείνα τα θέματα τα οποία μπορούμε να δώσουμε λύσεις απτές, πρακτικές, να φέρουμε ένα αποτέλεσμα και να δημιουργήσουμε αυτό το κλίμα. Η Αγιά Σοφιά είναι ένα εμπόδιο στην σχέση μας. (…) Ενστερνίζομαι την άποψη ότι το ένα καλό φέρνει το άλλο και ότι ο ασφαλέστερος τρόπος για δύο χώρες να έρθουν κοντά προς όφελος και των δύο, είναι να έρθουν κοντά. Άρα λοιπόν 15 συμφωνίες είναι μια καλή αρχή».

Για τις εμπορικές συμφωνίες
«Υπάρχει ένα συνολικό εμπόριο της τάξης των 5,4 δισ. αυτήν την στιγμή ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Δεν υπάρχει εμπόριο έντονο το οποίο να αφορά προϊόντα με εμπορικά σήματα, είναι πρώτες ύλες, βιομηχανικά είδη και πιστεύουμε ότι πρέπει να μπούμε στην επόμενη φάση. Η Τουρκία είναι μια μεγάλη χώρα, μια μεγάλη αγορά, είναι μια μεγάλη οικονομία και είναι δίπλα μας. Άρα λοιπόν πρέπει να χτίσουμε οικονομικούς και εμπορικούς δεσμούς και αυτό θα το πετύχουμε με πολλούς τρόπους».

Κλείνοντας τόνισε πως:

«Ήταν μια επίσκεψη καλά προετοιμασμένη, η οποία έφερε τα αποτελέσματα που περιμέναμε και έχει συνέχεια».